Humanists International viert Wereldvluchtelingendag

Op deze dag erkennen we de veerkracht en moed van de vele mensen die gedwongen zijn ontheemd door situaties van conflict of vervolging, vaak in strijd met hun recht op vrijheid van denken, geweten en religie en vrijheid van meningsuiting. Deze dag is ook een kans om na te denken over hoe we ons kunnen blijven mobiliseren voor het opbouwen van een meer inclusieve en tolerante wereld voor vluchtelingen – een wereld waarin hun rechten, behoeften, hoop en dromen worden erkend en hun menselijkheid zonder twijfel wordt gerespecteerd. 

Het verkrijgen van de asielstatus kan een reddingslijn zijn voor humanisten die vastzitten in landen waar het uiten van niet-religieuze opvattingen of het afzweren van religie een misdaad onder blasfemie is. wetten inzake afvalligheid en 'religieuze belediging', of die anderszins te maken zouden kunnen krijgen met intimidatie, gewelddadige aanvallen en vervolging omdat ze niet-religieus zijn. Humanisten die risico lopen, kunnen tijdens de asielprocedure met tal van obstakels worden geconfronteerd, waaronder de het onvermogen van immigratieambtenaren om enkele fundamentele kenmerken van het humanisme te begrijpen. Dit gebeurde met Hamza bin Walayat, een humanist die in 2019 vluchtte voor religieuze vervolging in Pakistan. Hamza's asielaanvraag werd aanvankelijk afgewezen door functionarissen van het Britse ministerie van Binnenlandse Zaken omdat hij Plato en Aristoteles niet als humanistische filosofen had geïdentificeerd. Dit besluit was zeer gebrekkig, niet alleen omdat beide filosofen zich als religieus identificeerden, maar ook omdat het het humanisme ten onrechte gelijkstelde met andere religieuze overtuigingen die het woord van bepaalde religieuze figuren en teksten overnamen. 

Hamza bin Walayat en Andrew Copson

Dit jaar heeft de Covid-19-crisis de uitdagingen waarmee vluchtelingen en intern ontheemden worden geconfronteerd, verergerd. Vluchtelingenkampen lijden al onder een gebrek aan toegang tot adequate gezondheidszorg, en zeer weinigen hebben ICU’s of beademingsapparatuur bij de hand om voor Covid-19-patiënten te zorgen. Maatregelen om de overdracht van het virus door de gemeenschap te voorkomen, zoals fysieke afstand nemen en handen wassen, zijn in dergelijke krappe omstandigheden vrijwel onmogelijk te implementeren. Voor de over 40 miljoen binnenlandse ontheemden die vanwege vervolging hun huizen zijn ontvlucht, maar binnen hun staatsgrenzen gevangen blijven zitten, zoals degenen in Darfur in Soedan of Idlib in Syrië, is de situatie zelfs nog zorgwekkender.  

Onder de dekmantel van Covid-19 hebben staten hun beleid van gedwongen terugkeer, toegangsweigering en illegale terugdringing van vluchtelingen en asielzoekers geïntensiveerd. In Europa zijn er groeiende meldt van weigeringen om geredde personen op zee te ontschepen, waardoor ze voor langere tijd in onveilige boten gestrand blijven, en van weigeringen om zoek- en reddingsacties uit te voeren op gekapseisde boten. De Verenigde Staten hebben noodwetgeving gebruikt om kinderen aan de grens met Mexico te deporteren, waarbij In april werden 600 minderjarigen uitgezet alleen. In Griekenland zijn er wel geweest meldt van een scherpe toename van gewelddadige acties tegen vluchtelingen die via de Turkse grens binnenkomen, waaronder martelingen, willekeurige detentie, aanranding en gewelddadige tegenaanvallen door strijdkrachten (een beleid dat in strijd is met het internationaalrechtelijke beginsel van non-refoulement, omdat het inhoudt de gedwongen terugkeer van een persoon naar een land waar hij of zij vervolgd kan worden zonder eerst zijn asielaanvraag te beoordelen). Als reactie op het toenemende grensgeweld hebben ruim honderd leden van het Europees Parlement dit gedaan geroepen voor een onderzoek naar geweld en schietpartijen door grenswachten aan de Grieks-Turkse grens.

Van de Verenigde Staten tot Europa en Australië: gesprekken over migratie en de vluchtelingencrisis worden doorgaans gekenmerkt door historisch geheugenverlies ten aanzien van de rol die landen in het mondiale noorden hebben gespeeld bij het bevorderen van conflicten, misdaad en armoede op andere continenten. Dit strekt zich steeds meer uit tot het afwijzen van de disproportionele historische verantwoordelijkheid die zij dragen voor het vrijkomen van koolstofemissies in de atmosfeer en het creëren van onstabiele milieuomstandigheden, waardoor veel mensen in de armste landen ter wereld hun huizen ontvluchten en klimaatvluchtelingen. 

Het is duidelijk dat politici en het maatschappelijk middenveld (wiens standpunten politici vaak weerspiegelen) hun denken moeten veranderen om meer compassie en rationaliteit aan de dag te leggen bij het reageren op de vluchtelingencrisis, en dit omvat ook het ondervragen van hun eigen morele verantwoordelijkheid voor de grondoorzaken van mondiale patronen van migratie. Op dit moment blijft het essentieel dat we zijn sterk gekant tegen de erosie van de rechten van vluchtelingen en de toenemende normalisering van het beleid van grensgeweld, illegale detentie en deportatie, dat wortel heeft geschoten in de nasleep van Covid-19.