Dit congres is een antwoord op de wijdverbreide vraag naar een alternatief voor de religies die beweren gebaseerd te zijn op openbaring enerzijds, en totalitaire systemen anderzijds. Het alternatief dat wordt geboden als derde uitweg uit de huidige beschavingscrisis is het humanisme, dat geen nieuwe sekte is, maar het resultaat van een lange traditie die veel denkers en creatieve kunstenaars in de wereld heeft geïnspireerd en de wetenschap zelf heeft doen ontstaan.
Het ethisch humanisme verenigt al diegenen die niet langer in de verschillende geloofsovertuigingen kunnen geloven en bereid zijn hun overtuiging te baseren op respect voor de mens als spiritueel en moreel wezen. De grondbeginselen van het moderne, ethisch humanisme zijn als volgt:
- Het is democratisch. Het streeft naar een zo volledig mogelijke ontwikkeling van ieder mens. Zij stelt dat dit een kwestie van recht is. Het democratische principe kan worden toegepast op alle menselijke relaties en is niet beperkt tot regeringsmethoden.
- Het probeert wetenschap creatief te gebruiken, niet destructief. Het pleit voor een wereldwijde toepassing van wetenschappelijke methoden op problemen van het menselijk welzijn. Humanisten geloven dat de enorme problemen waarmee de mensheid in dit tijdperk van transitie wordt geconfronteerd, kunnen worden opgelost. De wetenschap verschaft de middelen, maar de wetenschap zelf stelt niet de doeleinden voor.
- Humanisme is ethisch. Het bevestigt de waardigheid van de mens en het recht van het individu op de grootst mogelijke vrijheid van ontwikkeling, verenigbaar met het recht van anderen. Er schuilt een gevaar in het proberen gebruik te maken van wetenschappelijke kennis in een complexe samenleving. De individuele vrijheid kan worden bedreigd door de zeer onpersoonlijke machine die in het leven is geroepen om haar te redden. Ethisch humanisme verwerpt daarom totalitaire pogingen om de machine te perfectioneren om onmiddellijke winst te behalen ten koste van menselijke waarden.
- Het benadrukt dat persoonlijke vrijheid een doel is dat moet worden gecombineerd met sociale verantwoordelijkheid, zodat deze niet wordt opgeofferd aan de verbetering van de materiële omstandigheden. Zonder intellectuele vrijheid zou fundamenteel onderzoek, waarvan de vooruitgang op de lange termijn moet afhangen, niet mogelijk zijn. Het humanisme waagt het een wereld te bouwen op basis van de vrije persoon die verantwoordelijk is voor de samenleving. Ten behoeve van de individuele vrijheid is het humanisme ondogmatisch en legt het zijn aanhangers geen geloofsbelijdenis op. Zij zet zich dus in voor onderwijs dat vrij is van indoctrinatie.
- Het is een manier van leven, gericht op de grootst mogelijke vervulling, door het cultiveren van ethisch en creatief leven. Het kan voor iedereen overal een manier van leven zijn als het individu in staat is tot de reacties die de veranderende sociale orde vereist. De voornaamste taak van het humanisme vandaag de dag is om de mensen in de eenvoudigste bewoordingen bewust te maken van wat het voor hen kan betekenen en waartoe het hen verplicht. Door in deze context en voor vredesdoeleinden gebruik te maken van de nieuwe macht die de wetenschap ons heeft gegeven, hebben humanisten er vertrouwen in dat de huidige crisis kan worden overwonnen. Bevrijd van angst zullen de energieën van de mens beschikbaar zijn voor een zelfrealisatie waarvan de grens onmogelijk te voorzien is.
Ethisch humanisme is dus een geloof dat een antwoord biedt op de uitdaging van onze tijd. Wij roepen alle mannen die deze overtuiging delen op om zich voor deze zaak met ons te verbinden.
IHEU-congres 1952
Voorgestelde academische referentie
'Verklaring van Amsterdam 1952', Humanists International, World Humanist Congress, Amsterdam, Nederland, 1952